Bistedokter
Mira & Macho
Binnen een troep wolven heerst een bijzonder strikte hiërarchie. Losbandigheid wordt niet geduld. De leider heeft een monogame relatie met de ranghoogste teef. In het wild krijgt zodoende binnen de roedel alleen déze teef een nest. Helaas past het niet in haar schema om alle pups zelf te zogen. Dan moet je voor ‘personeel’ zorgen. De natuur heeft daar een oplossing voor bedacht door de andere teven in de roedel tegelijk schijnzwanger te laten worden. Deze teven gaan dan ook melk geven en zorgen zo gezamenlijk voor de pups van de ‘Moeder Overste’. Om deze move te reguleren heeft Moeder Natuur de feromonen in het leven geroepen.
Onze gedomesticeerde huishond heeft deze schijnzwangerschap, die optreedt 6 tot 10 weken na de loopsheid, geërfd van haar stamouders. Functioneel is het al lang niet meer. Alle teven hebben er in meer of mindere mate ‘last’ van, zolang ze niet ‘geholpen’ zijn. Feromonen zijn geurhormonen, chemische boodschapperstoffen die signalen overbrengen. Interne hormonale processen worden zo aangestuurd, maar ook stemmingen worden beïnvloed. Bij dieren is dit fenomeen erg sterk ontwikkeld.
Zo kan het mottenmannetje zijn aanstaande vrouwtje meer dan een kilometer ver weg ruiken! Andere geurstoffen zorgen voor het synchroniseren, het tegelijk loops worden, van teven. Worden ze ook ongeveer gelijktijdig schijnzwanger. Ook bij mensen spelen deze stoffen onbewust een rol. Vrouwen worden in een samenlevende groep vaak tegelijk ongesteld. Dat is niet een vondst van onze lieve Heer om kwantumkorting op maandverband te ritselen bij de supermarkt maar een overblijfsel uit de periode dat we in berenvellen een nomadisch bestaan leidden. Bij mensen worden feromonen vooral in de okselzweetklieren afgescheiden. De cosmetische industrie doet er echter alles aan om ons te beïnvloeden door enerzijds met zeep alle welriekende en zeker ook de minder welriekende geurtjes te verwijderen en anderzijds door met deodorant de andere sekse te vernachelen. Musk is daar het bekendste voorbeeld van.
Er zijn zelfs al enige jaren geurstoffen op de markt om dieren te beïnvloeden. Denk aan de spray om honden of katten ‘gerust’ te stemmen door een stofje aan te brengen in de ruimte waar voorheen angst of stress heerste. Dat dieren een sterker ontwikkelde ontvangst voor feromonen hebben dan wij mag blijken uit het verhaal van de voormalig directeur van Artis. Hij vertelde mij dat vrouwelijke oppassers in hun ‘vruchtbare periode’ het apenhuis moeten mijden omdat ze daar anders onherroepelijk letterlijk worden besprongen en het onderspit moeten delven wegens roekeloos machogedrag van uiterst hitsige apenheren.
Schijndracht wekt een niet aflatende neiging tot zorg op, terwijl eigen kroost ontbreekt. In de Koningshuizen werd vroeger graag van een minnemoeder gebruik gemaakt. De aristocratische vrouw achtte het ‘te min’ om zelf een kind aan de borst te leggen. Desnoods kan kroost van een andere soort uitkomst brengen. In de oudheid zijn er prachtige mythen opgetekend. De Griekse oppergod Zeus werd na zijn geboorte in een grot op Kreta gezoogd door een geit en de stichters van Rome, Remus en Romulus werden in een rieten mandje in de Tiber gelegd en door een wolvin gevonden en grootgebracht.
Bekender is het door Disney ‘geadopteerde’ verhaal van Kipling over de kleine Mowgli die in de jungle opgroeit. Ook bij dieren, zij het zelden, vindt uitwisseling tussen soorten plaats. De koekoek is het bekendste fenomeen. Maar denk ook aan een koe die lammeren zoogt of een teef die kittens aan haar tepels duldt en een poes die puppies grootbrengt.
Mira is een dertienjarige Jack Russell moedertje wier cyclus nog niet de overgang heeft bereikt. Het gebeurt overigens heel vaak dat teefjes tot op hoge leeftijd gewoon loops blijven worden. Vervelend bij Mira is dat ze vaak schijnzwanger wordt zo’n twee maand na de loopsheid. We kunnen met medicijnen de melkproductie remmen en adviseren dan veel afleiding te geven om de zinnen te verzetten.
De laatste keer wilde dat maar niet lukken. Er was namelijk een jong katertje over de vloer gekomen, Macho genaamd. Macho deed nou niet bepaald zijn naam eer aan want bij gemis van zijn moedertiet zocht hij vervanging. Wel, Mira ging er gewoon voor liggen en bood haar uiertje gewillig aan. Aandoenlijk, dat wel. Maar erg weinig functioneel. Aangezien sambal smeren niet hielp, was behoorlijk langdurige verbanning onvermijdelijk.
Aardige bijkomstigheid is dat het weer stof tot schrijven levert!
Menno J. Wiersma,
Dierenartsenpraktijk Grou-Reduzum
