de Crèche
De Crèche
Ik had zelf gedacht dat we een late lente tegemoet zouden gaan dit jaar na die extreem zachte winter. Niets is minder waar. De afgelopen weken leverden prachtige zonovergoten voorjaarsdagen waarin de lentekriebels volledig werden gestimuleerd. Ook in de dierenwereld. De lammetjes dartelen volop bij ons achter in de wei. Dat is wel eens wat later geweest omdat het weer noopte tot een langere ‘ophokplicht’.
Tevens biedt dit tafereel ons een blik op de sociale structuren in de schapenwereld. Het schaap is een kuddedier dat grote overeenkomsten heeft met de mensenwereld. Niet voor niets zijn een aantal spreekwoorden gelieerd aan de schapenkudde. Maar ik ontdekte toch een frappante noviteit.
Een goede boer selecteert zijn schapen niet alleen op afstamming, duurzaamheid en worpgrootte. Moederzorg is ook een zeer belangrijke eigenschap! De toewijding die een schaap aan de dag legt nadat haar lammetjes net zijn geboren is ‘om op te vreten’. Bijna letterlijk, zo lijkt het. Met een zacht brommend gemekker wordt het kroost van top tot teen afgelebberd. Triest en aandoenlijk wordt die procedure zelfs gevolgd als de lammeren onverhoopt levenloos ter wereld komen. Soms kun je die zorg dan overplanten op moederloze lammeren. Als de eigen moeder bijvoorbeeld niet genoeg melk heeft voor (al) haar eigen lammetjes. Er moet dan wel eerst een hindernis worden genomen want die lammetjes hebben niet de ‘goede geur’. Daar is de volgende truc op mogelijk. Dompel het weesje totaal onder in een emmer lauw water. Het lam weet even niet wat hem of haar overkomt en zal denken dat het laatste uur heeft geslagen. Zeker als het een al wat ouder lam is en de pootjes bijeengebonden zijn. Dat dan weer om pleegmoeders te foppen. Zo vlot zijn nestvlieders immers nou ook weer niet! Dan volgt een merkwaardig onwelriekend klusje omdat het weesje met het dode lam wordt besmeurd of met de nageboorte wordt ingewreven om de juiste geur van de pleegooi aan te nemen. Biest of melk van de ooi kan desnoods ook daarvoor gebruikt worden. Als de pleegmoeder ‘erin trapt’ heeft de boer twee zorgen minder.
De variatie in moederliefde is bij schapen net zo groot als in de mensenwereld. Sommige ooien nemen alle kroost aan, anderen willen hun eigen lammeren niet eens! Ik waak er meestal voor om het diereninstinct niet te vermenselijken. Maar ik meen soms na het ‘overzetten’ van lammeren een blik te ontwaren van het schaap waarin lijkt door te schemeren ‘ik heb je wel door, maar ik neem ‘m wel hoor’.
Bij veel diersoorten is het gewoonte dat taken worden verdeeld. Bij wolven zorgt lang niet altijd de eigen moeder voor haar welpen. Daar zijn de minnemoeders voor die een soort van crèche runnen. Het is echt niet zo dat werkende moeders de oppasmoeder, de overblijfoma, de tussenschoolse opvang of de crèche hebben uitgevonden. Die bestaat in de natuur al eeuwenlang! Bij schapen bestaat de crèche ook, zo bleek onlangs. Omdat de lammetjes bij ons achter al heel klein naar buiten konden, waren ze nog niet zo snel. Als de ooien voor de dagelijkse portie biks naar de trog rennen, kon het gros hun moeder nog niet bijhouden of was haar zelfs even helemaal kwijt. Bovendien kenden ze de voederprocedure nog niet en lagen ze nog wat in de wal te soezen of zo. Er was echter steevast één ooi die de hele schare bijeen blèrde en het jonge grut rustig naar de trog leidde. Ze kwam dan wel steeds te laat voor de brokjes, maar de boer zorgde er dan gelukkig voor dat er nog wat voor haar over was. Wie die schapenhoeder is? Wel, dat ben ik zelf in dit geval.
Menno J.Wiersma,
Dierenartsenpraktijk Grou-Reduzum
