Nei it ferline werom: Sjouke de Zee
In deze aflevering staat dus niet een straatnaam centraal, maar een persoon. Een persoon, naar wie in verschillende Friese dorpen een straatnaam genoemd is, behalve in Jirnsum….
Uit: De encyclopedie van Friesland:
“Sjouke de Zee, zuivelarbeider, later manufacturier te Irnsum. Trad op als lekeprediker, voordrager, was propagandist voor het Fries, geheelonthouding, staatspensioen, volksonderwijs, leidde Doopsgezinde kampen.”
Uit: Fan terp nei Terprâne:
“Yn 1867 waard Sjouke de Zee berne yn Beets út in Mennist boerelaach. Hy hie dûmny wurde wollen, mar dêr kaam neat fan. Hy rekke by de skuonmakker, by de boer en op it suvelfabryk yn Reduzum. Doe ’t letter syn leke- en hagepreken en syn foardrachtsjûnen iderkear mear tanamen, keas er te Jirnsum it mear frije berop van manufakturier. Hy krige in grutte namme yn Fryslân as sprekker op Menniste gearkomsten en foar soasialisme, foar gehielûnthâlding en foar steatspensioen.
As lid fan de Provinsjale Steaten wie hy de earste dy ’t yn 1914 besocht Frysk te praten yn in steatesitting, mar dat waard him ferbean.
Sjouke de Zee wie yn 1918 ien fan de oprjochters fan Pleatslik Belang yn Jirnsum. Hy wie yn de tritiger jierren in fûleindich tsjinstanner fan de plannen fan it Ryk en de Provinsje om in eastlike rûnwei om Jirnsum te lizzen.”
In een bijzondere ledenvergadering van Plaatselijk Belang op 24 februari 1931 houdt De Zee een krachtig pleidooi om de plannen van rijk en provincie te keren en onderneemt aktie. Met succes, want de overheidplannen worden teruggedraaid en in Jirnsum kan men met haar eigen plannen aan de slag. De veelbesproken klinkerbestrating komt er, met aan weerszijden trottoirs. In 1935 is alles klaar en Jirnsum viert op 26 september het “Buorrenfeest”. De secretaris van Plaatselijk Belang, tevens dichter, De Zee verwoordt z ’n tevredenheid in een feestlied, : “Ald Jirnsum yn nije pronk.”
Een groot gedeelte van zijn leven was De Zee manufacturier in Jirnsum (thans Rijksweg 107) Jarenlang was hij bekend als Fries schrijver; eenvoudig werk met een idealistische inslag, helemaal passend bij zijn tijd.
In de bundel “Fan lang ferlyn” geeft hij in versvorm een beeld weer van zijn jongensjaren. Nadat hij zijn voordrachtstoernee langs de Friese soldaten in de oorlog 1914-1918 beëindigde heeft hij zijn ervaringen vastgelegd in “Printsjes út in soldatelibben”.
Ook in boekvorm zijn vastgelegd de verslagen van zijn Amerika-reizen in 1921 en 1928, waarbij hij Friese emigranten bezocht. Zo ook zijn studie over “Kleaster Ealsum”.
Dit is bij lange na niet alles wat geschreven is door Sjouke de Zee. In een geschreven “in memoriam” bij zijn overlijden in 1954 (in zijn toenmalige Hilversumse woning “Smout-herne”) :”Sjouke de Zee, strider op mannich front. Syn measte wurk leit forsille (= verspreid) yn allerhande tydskriften”.
Helaas is veel van al dit waardevols verloren gegaan bij een grote brand in 1923 in zijn winkel/woonhuis in Jirnsum.
Een uitgebreid krantenverslag meldt er o.a. het volgende over:
Brand te Irnsum.
De Friesche bibliotheek van den heer Sjouke de Zee verloren gegaan.
IRNSUM, 17 Augs. Gisteravond, ruim 6 uur ontstond door onbekende oorzaak brand in het winkelhuis van den heer Sjouke de Zee, den bekenden Frieschen voordrager en schrijver. De vlammen vonden gretig voedsel in de aanwezige voorraden manufacturen, enz. In allerijl moest de fam. De Zee het huis verlaten. In ongeveer drie kwartier was de groote, mooie winkelhuizinge geheel afgebrand.
De heer De Zee had zich in een tijdsverloop van ruim 30 jaren een fraaie collectie boeken, handschriften en kunstschatten verzameld. Zijn bibliotheek bestond uit ongeveer 1200 deelen. Zoo had hij van wijlen Waling Dijkstra een belangrijk deel van diens boekwerken ten geschenke ontvangen. Daarbij bevonden zich heel oude exemplaren, o.a. Friesche geschiedbeschrijvingen van Eekhof en Schotanus, een oude Mennistenbijbel en vele jaargangen van oude en nieuwe Friesche tijdschriften, handschriften, enz. Zeer veel waardevols is dus in de vlammen gebleven. Zo ook tal van schilderijen en penteekeningen van Piet van der Hem, IJdema, Bottema, enz.
De brandspuit uit Irnsum verleende spoedig hulp en ook die van Grouw heeft geholpen. Daarbij konden de huizen in de omgeving bewaard blijven. Want het was een geweldige vuurgloed. De vlammen besloegen de geheele breedte van de straat. Ook het naaststaande huis van den schilder en boekhandelaar Romke Visser heeft gevaar geloopen. Gelukkig wist men het vuur meester te worden. De heer Visser was na den brand zoo vermoeid van het inspannende blusschingswerk, dat hij anderhalf uur bewusteloos is geweest.
Het huis en de inboedel van den heer De Zee waren verzekerd, de goederen echter te laag. Vermeld kan nog worden dat bij De Zee de Friesche vlaggen werden vervaardigd.
Het is wel duidelijk, Sjouke de Zee, Jirnsumer zakenman in hart en nieren, sloeg zijn vleugels breed uit, in kunst, literatuur, religie, politiek, maar zette zich ook in voor maatschappelijke, aan zijn tijd gerelateerde zaken als drankbestrijding, oudendagvoorzieningen en socialisme
Tenslotte…..
Waar was het historisch besef van de Jirnsumer straatnamencommissie, die de gemeente adviseert bij het vaststellen van nieuwe straatnamen?
Een gemiste kans om deze alom bekende oud-dorpsgenoot Sjouke de Zee niet te waarderen met een naar hem vernoemde straat, zoals elders in de provincie wel is gedaan. Om onbegrijpelijke redenen heeft men er in Jirnsum voor gekozen om de, fraai binnen de Terprâne gelegen nieuwe straat, de opmerkelijke naam Fonterbuorren te geven. Meer hierover in de volgende aflevering.
Gerelateerd bericht
Historische lezing in Grou over o.a. Jirnsum →
Nei it ferline werom: FEESTEN IN JIRNSUM →
Nei it ferline werom: Ekke Blaauwstrjitte →